Rozwój przestrzenny miasta
Ewolucja struktury przestrzennej Czaplinka od otwartej osady w czasach prehistorycznych po dzisiejsze ukształtowanie, była wynikiem złożonego procesu historycznego i szczególnych uwarunkowań fizjograficznych. W chwili obecnej nieznany jest kształt ani charakter w okresie przedlokacyjnym. Mogła to być zarówno skromna osada rybacka jak i założenie przestrzenne grodu obronnego i rozłożonej w sąsiedztwie osady typu otwartego, która mogła stać się zalążkiem nowopowstałego układu miejskiego. Prawdopodobnie wykształcone osie dróg pokrywają się ze szlakami komunikacyjnymi. Place targowe i inne elementy zamierzchłego ukształtowania przetrwały w obecnej strukturze przestrzennej miasta.
W VII wieku zaczęło się w rejonie Czaplinka osadnictwo grodowe, a najdynamiczniejszy rozwój osadnictwa nastąpił w IX – XII wieku. Rozwijające się organizacje plemienne zaczęły tworzyć wspólnoty terytorialne. Przełomową datą w dziejach miasta był rok 1286 kiedy to Ziemię Czaplinecką nadano zakonowi templariuszy. Siedzibą swojej komandorii Templariusze ustanowili Czaplinek, nadając osadzie w 1292 roku magdeburskie prawa miejskie.
Osada założona została na przesmyku pomiędzy jeziorami Drawsko i Czaplino. Geograf H. Munch podaje że Czaplinek był wówczas osadą targową. Templariusze już prawdopodobnie w 1291 roku zbudowali zamek obronny o drewnianej konstrukcji ryglowej – zlokalizowany w miejscu dawnego grodziska i obecnej lokalizacji kościoła św. Trójcy.
Foto 1. Zamek w Czaplinku – czasy templariuszy.
Po lokacji miasta i wzniesieniu zamku założono tradycyjny układ miejski z rynkiem o wymiarach 65 x 80 m z charakterystyczną dla średniowiecza prostokątną, przylegającą do niego siatką ulic. Na rynku wzniesiono kościół, a otoczenie rynku stanowiła zabudowa mieszkalna. Początkowo zabudowa miasta ograniczała się do niewielkiego obszaru, ograniczonego niemal w całości naturalnymi przeszkodami spełniającymi funkcje obronne. Miasto z tego względu nigdy nie posiadało murów obronnych. Skarpy wzmacniane ścianami oporowymi z kamienia stanowiły swoiste mury obronne miasta, poprzez które dostęp umożliwiały trzy bramy. Przypuszcza się, że w niektórych miejscach umocnienia były realizowane przez drewniane palisady. Ówczesne granice miasta o wyraźnie owalnym kształcie, są bardzo czytelne do dnia dzisiejszego. Zachowały się znaczne fragmenty skarp wzmacnianych murami oporowymi. Opisywany wyżej zasięg starego miasta wraz z charakterystycznym układem ulic ( pamiętającym założenie miasta w XIV wieku ) wraz z historyczną zabudową, głównie z końca XIX i początku XX wieku został uznany jako niezwykle cenny i jako historyczny kompleks staromiejski został wpisany do rejestru zabytków.
W XIII i XIV wieku mieszkańcy Czaplinka zajmowali się rybołówstwem, rolnictwem, hodowlą oraz rzemiosłem ,- kowalstwem, szewstwem, tkactwem, gospodarką leśną.
Ok. 1300 roku Ziemia Czaplinecka przeszła pod władanie Brandenburgii. Templariusze władali tę ziemią do 1312 r. kiedy to decyzją papieża Klemensa VI zakon został zlikwidowany. Majątek Templariuszy przejął zakon Jonnitów. Ok. 1376 r. zamek w Czaplinku w wyniku walk został zniszczony. Zniszczeń pozostałej zabudowy miejskiej dokonały wycofujące się rosyjskie wojska w czasie wojny siedmioletniej.
Foto 1. Zamek w Czaplinku - czasy jonitów.
Z końcem XVIII wieku zabudowa miejska zaczęła wykraczać poza obszar obronny miasta i miała głownie charakter rolny. Do dziś przetrwały charakterystyczne zagrody skupione choć by przy ulicach, Wałeckiej, Drachimskiej i Słonecznej. Tradycje rolnicze miasta przetrwały również w innych unormowaniach przestrzennych – szeregach stodół kamiennych i murowanych z cegły, zlokalizowanych głownie przy ulicach Pławieńskiej, Złocienieckiej i Szczecineckiej (foto1). Położenie Czaplinka na polodowcowych morenach obfitujących w kamienie spowodowało użycie jego zarówno przy wznoszeniu murów oporowych jak i domów mieszkalnych, budynków gospodarczych w tym szczególnie stodół.
Na przełomie lat nastąpiło znaczne ożywienie gospodarcze związane z akcją budowy dróg i lini kolejowej, budowano liczne budynki użyteczności publicznej.
Foto 1. Stara stodoła w Czaplinku, zlokalizowana przy ulicy Złocienieckiej.
W okresie międzywojennym znacznemu rozwojowi podlegały usługi turystyczne zapewniające rekreacje i wypoczynek mieszkańcom miasta jak i stanowiących wraz z warunkami przyrodniczo – krajobrazowymi, atrakcje turystyczną dla gości z zewnątrz. Bardzo dobrze na cele spacerowe zagospodarowano promenadę nad j. Drawsko. Inne jezioro – Czaplino swojego czasu zaczęto dostosowywać na potrzeby sportów kajakowych. Kształtowano brzegi, dno, sadzono pasy zieleni, zaczęto tworzyć miejsca widokowe.(foto2). Prace jednak przerwano z chwilą nadejścia II wojny światowej. Okres wojny nie przyniósł znaczących zmian w przestrzeni miasta. W samym Czaplinku i okolicach powstało kilka obozów pracy dla jeńców wojennych. Walki o wyzwolenie Czaplinka były gwałtowne ale za to krótkotrwałe i miały miejsce 3 marca 1945 r.
Foto 2. Teren ukształtowany schodkowo oraz pasy zieleni (topól) jako pozostałość po próbach dostosowania jeziora Czaplino na cele sportów kajakowych.
W latach powojennych miasto powoli się rozbudowywało, powstały nieciekawe bokowiska osiedla pudełkowych domków jednorodzinnych oraz przemysł głównie elektroniczny i elektrotechniczny na szczęście niezbyt uciążliwy dla środowiska. Powstawały nowe ośrodki wypoczynkowe, zaś przy okazji rozbudowy miasta niszczono to, co pozostało po Niemcach. Taki los spotkał na przykład modrzewiowy pawilon rekreacyjno – sanitarny obok kąpieliska miejskiego.
Potem Czaplinek nabrał charakteru turystycznego i zaczął się od 1989 r. rozwijać w tym kierunku.
Foto 1. Altana przy promenadzie nad jeziorem Drawsko przed 1939 r.
Foto 2. Fragment rynku wraz z ratuszem miejskim w 1930 r.
Foto 3. Skrzyżowanie ulic: Złocienieckiej i Wałeckiej w 1930 r.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.